Архангай аймгийн төв Цэцэрлэг хотод энэ зун хоёр удаа үер буухад тухай бүрт нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлж байв.

Мэдээ-1: Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод 7 сарын 11-ны 7 цагийн үед 30 орчим минут орсон хүчтэй аадар борооны улмаас Цагаан даваа орчмын төв замд шороон овоолго үүссэн. Үүний улмаас автомашины зорчих хэсэг түр хугацаанд хаагдсан. Цагдаагийн байгууллагаас тодруулга авахад улсын чанартай замаас үертэй холбоотой өөр дуудлага мэдээлэл одоогоор ирээгүй байна. Аймгийн ОБГ-ын алба хаагчид, замын цагдаагийн алба хаагчид, архангай авто зам засвар ачилтын компани зэрэг ажиллаж байна.

Архангай аймгийн засаг даргын захирамжаар АЗЗА төрийн өмчит хувьцаат компани нь замруу орсон лаг шаврыг цэвэрлэх ажилд 2 машин, өөрөө буулгагч 1, 5-6 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажиллаж байна.

Иргэн: Үерийн нөхцөл байдлаас урьдчилан сэргийлэх суваг шуудуу барих шаардлагатай байна.

АВ телевиз (7 сарын 11)

Мэдээ-2: Цэцэрлэг хотын зарим орон сууц, хотхоны гараж үерийн усанд автжээ. Аймгийн ОБГ-ын алба хаагчид усыг соруулж гаргах ажлыг гүйцэтгэж байна. Түмэн хотхоны 4 байрны гаражд үерийн ус орсон нөхцөл байдалтай байсан. Аймгийн хэмжээнд ус соруулдаг өндөр хүчин чадалтай помп байдаггүй ба байгаа нь хүчин чадал багатай байна.

AB телевиз (7 сарын 12)

Мэдээ-3: 7 сарын 13-ны өдөр Аймгийн ОБГ-ын дарга дэд хурандаа Д.Цэрэндоржоос авсан тодруулга: Үер усны болзошгүй эрсдэлээс сэргийлэхээр 10 байгууллагын 44 албан хаагчийн бүрэлдэхүүнтэй шуурхай штаб байгуулагдсан.Үер уснаас сэргийлэх, хариу арга хэмжээ авах төлөвлөгөөг аймгийн засаг даргаар батлуулаад хэрэгжилтийг хангаад явж байна. Сумын засаг даргын тамгын газруудад чиглэл хүргүүлж байгаа мөн хяналт тавин ажиллаж байна.

АВ телевиз (7 сарын 13)

Мэдээ-4: Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод 7 сарын 30-ны өдөр болсон хүчтэй аадар борооны улмаас айл өрх, нийтийн эзэмшлийн зам талбай үерт автсан гамшиг боллоо.

Нийтийн эзэмшлийн гудамж, зам талбайг цэвэрлэх, лаг шавар шороог цэвэрлэх ажилд  хот тохижилт үйлчилгээний газар, Эрдэнэбулган сумын тамгын газар, цэргийн анги, аймгийн ОБГ-уудад 48 цагийн дотор цэвэрлэхийг үүрэг, чиглэл өглөө.

Үерийн улмаас сэтэрч гэмтсэн зам талбай, үерийн далан, явган хүний замыг янзлах ажлуудыг мэргэжлийн байгууллагуудтай нь гэрээ байгуулах замаар сэргээн босох ажлуудыг эхлүүлэхээр газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газар, мөн холбогдох засаг даргын тамгын газрын хөгжлийн бодлогын хэлтсүүдэд үүрэг даалгавар өгсөн.

Мал эмнэлэг, зооноз өвчин судлалын төв, эрүүл мэндийн газруудад, эрдэнэбулган сумын тамгын газар, багийн дарга нар хамтраад айл өрхүүд, албан байгууллагуудыг ариутган халбаргүйжүүлэх ажлуудыг хийсэн.

Цагдаагийн байгууллага автомашинаар зорчих боломжгүй болсон үерийн усанд гэмтсэн зам, шуудуу, гудамж талбайг хаах болон иргэдэд мэдээлэл хүргэх үүргийг гүйцэтгэдэг.

Аймгийн ОБГ газар дээр нь ажиллаж хохирлын хэмжээг тогтоох, цаашлаад үүрэг авсан байгууллагуудтай хамтран ажиллаж туслалцаа үзүүлэх зэрэг ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн.

Эх сурвалж: Тамир ТВ

Эдгээр мэдээнд үерийн дараа шуурхай арга хэмжээ авч чадсан, сэргээн босгох ажиллагааг цаг алдалгүй хийж гүйцэтгэсэн. Түүнд нь хамтарсан, тусалсан төрийн болоод хувийн хэвшлийн байгууллага сайн ажилласан, өгөөмөр байсан талаар мэдээлжээ.

 Харин үерийн сэдвээр “Ингээд л болоо юу?...” гэх гомдол иргэдийн зүгээс Архангай медиа группийн редакцид ирсэн. Учир нь, Архангай аймгийн төвийн гадаргуу зүүн тийш налуу байдгаас үерийн бүх ус баруунаас зүүн тийш шавхагдан урсаж, Бор толгойн энгэр, Зүүн дэнжид тулан, Булган уулын зүүн суганаас урсах горхины хөндийг бүрхэн үерлэдэг.

Энэ горхины хөндийд айл байдаггүй ч горхины хөвөө, эргээр Хангамж, Зүүн дэнж, Бор толгойн оршин суугчид байнга нааш цааш явдаг, олны хөл газар. Мөн зунжингаа горхины усанд орж наадах хүүхдийн чимээ тасардаггүй газар.

Зуны хоёр үерийн үеэр аймгийн төвийн өндөрлөг газраас хуран цугларах их усанд бохирлогдсон энэ газарт ариутгал, халдваргүйжүүлэлт хийгдсэнгүй. Нийтийн эзэмшлийн талбай биш гэгдэн орхигджээ. Энэ хавьд оршин суудаг иргэн Ц.А: “– 7 сарын 13-ны борооны дараагаас энэ хавиас бохир үнэртээд байдаг боллоо. Хүүхдүүд гадаа тоглох аргагүй, бохир лаг, намаг болсон. Аймгийн төвийн нүхэн жорлонгийн бохир энүүгээр урслаа гэдгийг ойлгоод  Хот тохижилт, хотын захиргаа, багийн захиргаа руу утасдаж мэдээлэл өгсөн боловч  арга хэмжээ авсангүй”  гэлээ. 7 сарын 30-ны  үерийн дараа ч мөн энэ байдал давтагджээ.

Аймгийн Засаг дарга Б.Цэрэннадмид үерийн маргааш өөрийн цахим хуудаснаа үерийн хор уршгийг хэрхэн арилгаж буй талаар мэдээлжээ.

Бямбадоогийн Цэрэннадмид Tserennadmid Byambadoo

ХОЙШЛУУЛШГҮЙ СЭРГЭЭН БОСГОХ АЖЛЫГ 2 ДАХЬ ӨДРӨӨ ЗОХИОН БАЙГУУЛЖ БАЙНА.

-Төв зам дагуу “Нэгдсэн эмнэлэг”, “Монголын цахилгаан холбоо”, “Ар ус ундарга ХХК”, “Наран буудлын” уулзвар газруудын лаг шаврын цэвэрлэгээг Архангай аймгийн Зэвсэгт Хүчний 342 дугаар ангийн 20 албан хаагч, хот тохижилтын газрын 10 албан хаагч 4 нэгж техниктэйгээр 25 м3 лаг шаврыг зөөж, шороог цэвэрлэж байна.

-Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын 1 дүгээр багийн үерт өртсөн 9 айлын гэр 258 м2 /мкв/ талбайг 0.06%-ийн жавелионы уусмалаар халдваргүйжүүлэлтийг Зооноз өвчин судлалын төвийн 4 алба хаагч 1 нэгж техниктэйгээр хийж гүйцэтгэн ажиллаж байна.

Энэ мэдээллийн дор иргэд сэтгэгдлээ илэрхийлжээ.

Otgontenger Otgoo: Энэ үеэр орж ирээд байгаа газруудаа анхааралдаа авмаар юм даа. Бага бороо орсон ч ялгаагүй, их бороо орсон ч ялгаагүй. Ингээд энд тэндгүй арай л дэндүү юм аа.

Рэнцэндорж Оюунбилэг: Архангайн үерийн усаар урсаж ирсэн бохир энэ голын эрэг, замын хоёр талаар үнэртээд байх боллоо. Ариутгал хийвэл их сайн байна.

Өнөөдөр 2024 оны 8 дугаар сарын 28-ны өдөр. Үер болсноос хойш нэг сарын хугацаа өнгөрөхөд  зүүн голын эрэг дагуу ариутгал хийгдсэнгүй. Голын эргийн далангаар явахад эхүүн үнэртэнэ. Сайхан ногоон зүлэг харагдав ч гишгэхэд бамбалзан, үмхий ногоон намаг сэнхийнэ. Энд нохойн ялгадас, үхэр адууны хомоол ихтэй, хот доторх хөдөөрхүү газар боловч ийм үмхий намаг байгаагүй билээ. Удахгүй сургууль, цэцэрлэг ажиллаж эхлэхээр энэ голын эргээр хүүхдүүд  хичээлдээ гүйж, тоглоно. Мөн намар оройтох хэрээр агаар хуурайшиж, эндэхийн  намаг хатаж, хуримтлагдсан бохир тоос агаарт дэгдэнэ.

- Архангай аймаг болон Эрдэнэбулган суманд хөрсний бохирдлын үнэлгээ, судалгаа хийсэн мэдээлэл байдаг уу?

- Мэргэжлийн хяналтын газар байх үедээ шинжилгээ хийж байсан. Ойрын хоёр жил судалгаа хийгдэхгүй байна. Одоо бол манай харьяалалд лаборатори байхгүй ба эрүүл ахуйн байцаагчийн дөрвөн орон тоо зарлагдаагүй байгаа. 7 сард болсон үерийн үед хөрсний бохирдлын судалгаа, үнэлгээ хийгдээгүй.

- 7-р сард болсон үерийн улмаас айлуудын бохир, жорлон дүүрч урссан нөхцөл үүссэн. Энэ үеэр хөрсний бохирдлыг үнэлж тогтоосон уу? Танай байгууллага ямар хяналт үүрэгтэй ажилласан бэ?

- Эрүүл мэндийн газар нь хийгдэж байгаа ажлуудад хяналт тавих, иргэдэд мэдээлэл хүргэх ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн.

¬- Хөрсөөр дамжих халдварт өвчний талаар мэдээлэл өгнө үү?

- Хөрсөөр ихэнхдээ гэдэсний халдварт өвчнүүд халддаг. Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх үүднээс иргэн бүр халдвар хамгааллын дэглэмээ баримталж, хувийн ариун цэврээ сахих шаардлагатай. Гэдэсний халдварт өвчин 7, 8 сард бүртгэгдээгүй байна.

- Хөрсөнд нэвчсэн нян ямар хугацаанд хадгалагддаг вэ, ямар аргаар устгадаг вэ? Хэдий хугацаа шаардлагатай вэ?

- Үерийн дараа Онцгой комиссоос огтоосон газруудад халдваргүйжүүлэлт хийхээс өөр арга хэмжээ аваагүй, судалгаа, үнэлгээ хийгдсэн зүйл байхгүй гэв.

Аймгийн Онцгой комисс хуралдан, байгууллагуудад үерийн хор хохирлыг сэргээн босгох ажлын хүрээнд даалгавар өгөхөд үерт орсон гудамж болон нийтийн эзэмшлийн талбайг ариутгах ажлыг Мал эмнэлгийн газар хариуцах үүрэг хүлээсэн гэсний дагуу Аймгийн Мал эмнэлгийн газрын мэргэжилтэн Ж.Билэгжаргалаас тодруулга авахад:

-  2024 оны 7 дугаар сарын 11 болон 30-нд Эрдэнэбулган суманд хүчтэй аадар бороо орсны улмаас улсын чанартай А0603 чиглэлийн авто зам руу элс, хайрга урсаж орж үерт авсан.  Эрдэнэбулган сумын 01,02,03,04,05,07 дугаар багуудын гудамж болон нийтийн эзэмшлийн талбай “Түмэн хотхон”-ны 40,50,54 дүгээр байр, 44, 46, 47,39 дугаар байрууд, 1,6 дугаар цэцэрлэгүүд үерийн усанд автсан.  7 дугаар сарын 11, 8 дугаар сарын 7,8-ны өдөрүүдэд Мал эмнэлгийн газар, Эрүүл мэндийн газар, Цагдаагийн газар, Зооноз өвчин судлалын төвтэй хамтран аймгийн төвийн авто замаар болон дээрх газруудын гудамж, нийтийн эзэмшлийн талбайд  халваргүйтгэлийн арга хэмжээг зохион байгуулсан. Ажилах явцад 85 тонн ус, 85 кг “Hankon ws” халдваргүйтгэлийн бодис, 140л ДТ түлш зарцуулж, 426000 м2 талбай халдваргүйтгэсэн.

-  Бор толгойн өврийн зүүн горхины хөндий эхний үерийн дараа ариутгал хийх талбайн зураглалд байгаагүй. Хоёр дахь үерийн дараа ариутгал халдваргүйжилт хийх зураглалд багтсан ч манай ариутгалын машин эвдэрсэн учраас бид ариутгал хийж амжаагүй гэв.

Үерийн дараа шуурхай ажилласан талаар албаны эх сурвалжууд хэвлэл мэдээлэлд ярилцлага өгөхдөө ч, өөрсдийн цахим хуудсаар ч мэдээлж байлаа. Гэвч үерийн дараах сэргээн босголтын ажлууд дуусаагүй нь илт. Үүн дотор нүдэнд харагдахгүй ч хамарт үнэртэх бохир хөрс анхаарал татна. Гэвч хайхралгүй орхисон. Хөрсөөр дамжих халдварт өвчин гарахгүй гэх баталгаа алга...

Цэцэрлэг хот уулсаар хүрээлэгдсэн хонхордуу газарт байршдаг болохоор их бага хэмжээгээр үер буухад ус уулнаас уруудан хотгор, хонхор цэг рүү л тэмүүлэх нь гарцаагүй. Ийнхүү хамгаалалтын далан, усыг аюулгүй зайлуулах сувагчлал гээд шийдэх асуудлыг зуны зунд үер бууж шалгасаар л байна.

О.АМАРЗАЯА

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Энэхүү бүтээлийг Байгаль орчны сэтгүүл зүйн тэтгэлэгт хөтөлбөр (EJFP)-ийн нэг үр дүн болгон бэлтгэсэн болно. EJFP хөтөлбөрийг Breathe Mongolia - Clean Air Coalition болон Green Dot Climate төрийн бус байгууллагууд Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн дэргэдэх Байгаль орчны сэтгүүлчдийн "Ногоон дэлхий" клубтэй хамтран хэрэгжүүлж байна. Уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд, АНУ-аас Монгол улсад суугаа Элчин сайдын яам болон Шведийн олон улсын хөгжлийн хамтын ажиллагааны байгууллагын дэмжлэгтэйгээр Internews-ийн Earth Journalism Network санхүүжүүлж байна. Энэхүү бүтээлийн агуулга ба илэрхийлсэн санаа бүхэлдээ сэтгүүлчийнх бөгөөд EJFP хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэгч болон санхүүжүүлэгч байгууллагууд агуулга болон санааг хуваалцах албагүй.

This piece was produced as part of the journalist’s participation in the Environmental Journalism Fellowship Program (EJFP). EJFP is being implemented by the non-profits, Breathe Mongolia - Clean Air Coalition and Green Dot Climate in partnership with the Green Planet Club of environmental journalists at the Press Institute of Mongolia. The Program is funded by the implementers, the U.S. Embassy in Mongolia, and Internews’ Earth Journalism Network with the support of the Swedish International Development Cooperation Agency (Sida). Responsibility for the piece rests entirely with the journalist. EJFP’s implementers and funders do not necessarily share the expressed views and interpretations.